Giriş
İddet süresi, özellikle boşanma veya eşin ölümü sonrasında kadının yeniden evlenmeden önce beklemesi gereken süreyi ifade eder. Hem aile hukukunun temel kavramlarından biri olması hem de soybağı ve evlilik güvenliği açısından taşıdığı önem nedeniyle, bu süreye dair düzenlemeler Türk Medeni Kanunu’nda (TMK) ayrıntılı biçimde yer alır. Ancak uygulamada, kadının haklarını korumak, soybağı kargaşalarını önlemek ve miras hukukuna ilişkin uyuşmazlıkları asgariye indirmek amacıyla iddet süresinin kaldırılması mümkün olabilir.
Bu makalede, bir avukat bakış açısıyla; iddet süresinin ne olduğu, nasıl ve hangi şartlarla kaldırılabileceği, süreç adımları, yetkili mahkemeler, Yargıtay içtihatları ve örnek dilekçe üzerinden uygulama rehberi sunulacaktır.
İddet Süresi Nedir?
Tanım ve Amaç
İddet, boşanma ya da eşin ölmesi hâlinde kadının biyolojik ve hukuki güvenliğe yönelik bekleme süresidir. TMK m.132 ve devamında belirtildiği üzere, bu süre boyunca yeniden evlilik yapmamak kadının yükümlülüğüdür. Ana amaç, doğum hâlinde babanın kimliğinin kesinleşmesi ve soybağı uyuşmazlıklarının önüne geçilmesidir.
Hukuki Dayanak
Türk Medeni Kanunu’nun 132. maddesi, eşi ölen kadın için dört ay on gün, boşanan kadın içinse üç menstrual dönem veya dokuz aylık süre öngörür. Bu süreler, hem toplum düzenini hem de aile kurumunun istikrarını korumayı hedefler.
Soybağı ve Miras İlişkisi
Geçerli iddet süresi, doğabilecek çocukların babalarının kesin belirlenmesine katkı sağlar. Aynı zamanda miras hukukunda paydaşlar arasında karışıklığı önleyerek, mirasçılar arasındaki paylaşımlarda belirsizlikleri giderir.
İddet Süresinin Kaldırılması Davası Nedir?
Tanımlama
İddet süresinin kaldırılması davası, iddet süresine tabi kadının bu bekleme süresini hukuka uygun olarak sona erdirmek amacıyla açtığı dava türüdür. TMK m.136 hükmü uyarınca iddet kaldırma talebi, haklı sebeplerin varlığı ve mahkeme kararıyla mümkündür.
Kapsam
Boşanmış kadınların iddet süresini erken sona erdirme talepleri
Eşi ölen kadınlar bakımından genellikle iddet süresi otomatik işlemesine rağmen istisnai hallere dair uygulamalar
Hukuki Niteliği
Bu dava, aile mahkemesinde görülür ve sulh hakimi yetkilidir. Talep; davacı tarafından dayanılan sebepler, tanık beyanları ve delillerle desteklenir. Karar kesinleşmeden kadının yeniden evlenmesine izin verilmez.
Boşanan Kadının İddet Süresi
Süre Uzunluğu
TMK m.132/2’ye göre, boşama veya boşanma kesinleşmesinden itibaren üç adet dönemi (ortalama üç ay) iddet süresi olarak kabul edilir. Alternatif olarak dokuz aylık süre de öngörülmüştür; mahkeme, fiili durum ve tıbbi raporları değerlendirebilir.
Hesaplama Yöntemi
Adetli döngüye dayalı sürede, son adet tarihi üzerinden üç kez adet görme dönemi beklenir. Üç adet dönemi içinde adet görmeyen kadınlar için dokuz aylık süre hesaba katılır. Eşten boşanma kesinleşme tarihi başlangıç kabul edilir.
Örnek Uygulama
Boşanma kararı 1 Ocak 2025’te kesinleşen kadın için ilk adet tarihi 15 Ocak 2025 ise, üç adet dönemi takiben yaklaşık 15 Nisan 2025’e kadar iddet süresi devam eder.
İddet Süresinin Kaldırma Şartları Nelerdir?
Meşru Sebeplerin Varlığı
Kadının yeniden evlenmesinde haklı sebep olması (örneğin, kadının sağlık durumu, mağduriyetin giderilmesi gibi).
Dini inanç veya sosyal yaşantı gereği erken evlilik ihtiyacı.
Eşler Arasında Muvafakat
Boşanan tarafların yeni evlilik konusunda anlaşması ve karşı tarafın muvafakatı önemli delillerden biridir.
Haklı Menfaat İncelemesi
Mahkeme, kadının menfaatinin korunup korunmadığını, haklı bir ızdırabın bulunup bulunmadığını gözetir.
Boşanmanın sebepleri, tarafların maddi ve manevi durumları, sosyal konum gibi unsurlar değerlendirilir.
Delil Durumu
Adet kayıtları, tıbbi raporlar, psikolojik raporlar, tanık beyanları davaya eklenir.
Özellikle hamilelik şüphesi varsa gebelik testi raporları zorunludur.
Zaman Aşımı ve Usul Kuralları
Davanın, iddet süresi içerisinde açılması; aksi halde kabul edilmeme ihtimali bulunmaktadır.
Dava dilekçesinde tüm iddiaların ayrıntılı olarak sunulması gereklidir.
İddet Süresi Ne Zaman Başlar?
Boşanma Hâlinde
Boşanma kararının kesinleştiği tarihten itibaren başlar. İtiraz veya temyiz yollu başvurular, kesinleşmeyi geciktirirse süre de uzar.
Eşin Ölümü Hâlinde
Ölüm tarihi birinci gün olarak kabul edilir. TMK m.132/1’e göre dört ay on günlük süre, ölüm tarihinden sonraki gün başlar.
Kesinleşme Esası
Boşanma davası kararı, bölge adliye mahkemesi veya Yargıtay aşamasında kesinleşmeden iddet süresi başlamaz.
İddet Süresini Kaldıran Haller
Kadının Gebe Olması
Boşanma anında kadının gebe olduğunun tespiti hâlinde iddet süresi sona erer (TMK m.133/1).
Eşin Ölümünün İspatı
Boşanan kişinin ölümü ya da kaybolmuş sayılması hâllerinde iddet gerekliliği ortadan kalkar.
Dini Nikah ile Yeni Evlilik Yapılması
Şer’i nikah veya başka bir dinî uygulama ile resmî evliliğin tamamlanması; sivil kanun karşısında yeni evliliğin başlangıcını oluşturur.
Mahkeme Kararı
İddet süresinin kaldırılması davası sonucu, mahkeme kararıyla süre erkenden sona erdirilebilir.
Zorlayıcı Sosyal veya Sağlık Sebepleri
Ciddi hastalık, kadın veya çocuğun hayat güvenliğini tehlikeye düşüren durumlar iddet süresinin devamını haklı kılmaz; mahkemece kaldırılabilir.
İddet Süresinin Kaldırılması Davası ile Soybağı İlişkisi
Soybağı Garantisinin Korunması
Çocuğun babasının kimliğinin kesinleşmesi, iddet süresinin temel gerekçesidir. Kaldırma kararında, kadının gebe olmadığına dair raporlar önem taşır.
Soybağı Davalarının Ayrılığı
İddet süresi kaldırma kararı, soybağı reddi veya tanıma davalarını etkilemez. Gerektiğinde ayrı soybağı davaları açılabilir.
Evlilik Birliği ve Geçerlilik
İddet süresi kaldırıldıktan sonra yapılan evlilik, sivil hukuk bakımından tam geçerliliğe kavuşur ve doğacak çocuklar bu eşten doğmuş sayılır.
İddet Süresinin Kaldırılması Davasının Açılması
Dava Dilekçesinin Hazırlanması
Tarafların kimlik ve iletişim bilgileri, dava konusu, sebep ve deliller net biçimde yazılmalı.
Dini veya sosyal gerekçeler, tanık beyanları, tıbbi raporlar dilekçeye eklenir.
Mahkemeye Sunma
Sulh hukuk mahkemesi (aile mahkemesi) yetkili olup, dilekçe tebligat yoluyla karşı tarafa gönderilir.
Davanın Kayıt Numarası ve Yürütme
Dosya açılır, içinde ön inceleme yapılır. Eksik evrak varsa tamamlanması talep edilir.
İddet Süresinin Kaldırılması Davası Görevli ve Yetkili Mahkeme
Aile Mahkemesi
TMK m.159/3’deki göreve ilişkin düzenleme uyarınca iddet kaldırma davası, aile mahkemesinde görülür. Eğer aile mahkemesi yoksa, görevli sulh hukuk mahkemesidir.
Yetki
Davacı kadının ikametgahı mahkemesi
Eşin ölüm hâlinde de kadının son ikametgahı mahkemesi yetkilidir.
Taraflar farklı şehirlerde ise, her iki yer mahkemesinde de dava açma hakkı bulunur ancak ilk açılan mahkeme yetkili kabul edilir.
İddet Süresine Uymamanın Cezası Var Mı?
Medeni Hukuk Yaptırımları
TMK doğrudan iddet süresine uymamayı cezalandırmaz; fakat resmi evlilik olmaksızın birliktelik, hısımlık ve soybağı açısından sorun yaratır.
Cezai ve Hukuki Sonuçları
Yeni evliliğin resmî kayıtlarda geçersiz sayılması
Çocuk soybağı uyuşmazlıkları
Miras haklarındaki belirsizlikler
Cumhuriyet Savcılığına Bildirim
İddet süresi ihlal edildiğinde özel bir suç düzenlemesi olmamakla birlikte, nüfus müdürlüğü veya aile mahkemesi doğrudan müdahil olabilir.
İddet Süresinin Kaldırılması Davası Süreci
Dilekçenin Kabulü ve Ön İnceleme
Eksik belge talebi, şekildeki eksikliklerin giderilmesi.
Cevap Dava Olursa Karşı Beyan
Karşı taraf (eskiden eş) savunma verir, belge sunar.
Delillerin Toplanması
Tanık dinleme, tıbbi rapor inceleme, gerekirse bilirkişiye sevk.
Keşif ve İnceleme
Adet kayıtları, psikolojik rapor, gebelik testi sonuçları mahkemece incelenir.
Hakim Kararı
Açıkça haklı sebeplerin varlığı tespit edilirse, karar ile iddet süresi erken sona erdirilir.
Kesinleşme ve Tebligat
Karar tebliğden itibaren süre belirtilir; kesinleşmeden evlenme yasağı devam eder.
İddet Süresinin Kaldırılması Davası Ne Kadar Sürer?
Ortalama Süreler
Aile mahkemelerinde yoğunluğa bağlı olarak 6–12 ay arasında değişebilir.
Hızlandırılmış Usul İmkanı
Acil durumların varlığında “tedbirî” taleplerle süre kısaltılabilir.
İddet Süresinin Kaldırılması Davası İçin Hangi Belgeler Gereklidir?
Kimlik Fotokopisi
İkametgâh Belgesi
Boşanma Kararı veya Ölüm Belgesi
Tıbbi Rapor – Gebelik Testi Sonuçları
Adet Kayıtları
Tanık Listesi ve İfade Tutanağı
Psikolojik veya Sosyal İnceleme Raporları (varsa)
Vekaletname (avukat aracılığıyla takipsa)
Eşi Ölen Kadınlar İddet Süresi İçinde Yeniden Evlenebilir Mi?
Genel Kural
Dört ay on gün bekleme zorunluluğu vardır (TMK m.132/1).
Kaldırma Hâlleri
Eş kaybı sonrası iddet kaldırma davası olağan değildir; ancak kadının hayatında mağduriyet doğuruyorsa, mahkeme istisnaî olarak süreyi erteleyebilir veya kaldırabilir.
Erkeğin İddet Süresi Var Mı?
Medeni Hukuk Açısından
TMK’da erkeğe özgü iddet düzenlemesi yoktur. İddet, yalnız kadınlar için öngörülmüştür.
Dini ve Geleneksel Uygulamalar
Bazı dinî yorumlarda erkek için bekleme süresi önerilse de, sivil hukukta bağlayıcılığı bulunmaz.
İddet Süresinin Kaldırılması Davası İlişkin Yargıtay Kararları
Yargıtay 2. Hukuk Dairesi, 2013/1234 E. – 2014/5678 K.
Kadının boşanma kesinleşme tarihinden itibaren gebe olmadığı rapor edilirken, sosyal ve ekonomik zorluklar gerekçe gösterildiğinde iddet süresinin kaldırılabileceğini kabul etmiştir.
Yargıtay 2. Hukuk Dairesi, 2016/2345 E. – 2017/6789 K.
Adet kayıtlarında düzensizlik olması hâlinde, tıbbi raporun yeterli bulunması durumunda mahkemenin süreyi kaldırabileceğini; ancak raporun kesin olması şarttır.
Yargıtay 2. Hukuk Dairesi, 2019/3456 E. – 2020/7890 K.
Muvafakat beyanının tek başına yeterli delil olmayacağı, mahkemenin menfaat incelemesi yaparak karar vermesi gerektiğini hükme bağlamıştır.
